«حدیث اخلاقى: دعوت به خیر با عمل»

عن عبدالله ابن أبی یعفور، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: کونوا دعاة للناس بالخیر بغیر ألسنتکم لیروا منکم الاجتهاد والصدق والورع.(1)

ترجمه حدیث:
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: مردم را به نیکیها دعوت کنید به غیر زبان (با عمل) تا از شما اجتهاد و راستگویى و پرهیزگارى را ببینند.
شرح حدیث:
مراد از ناس آیا غیر مسلمانها است یا غیر پیروان مکتب اهل بیت(علیهم السلام) یا هر دو؟ مانعى ندارد که هر دو مراد باشد.
لام در «لیروا» ممکن است لام امر یا لام جاره باشد، یعنى باید ببینند یا این که تا ببینند.
روایت مى فرماید در عمل باید این سه چیز باشد تا ببینند و ایمان آورند:
1ـ اجتهاد:
از ریشه جهد و هر گونه کوشش و جهاد را شامل است; جهاد علمى، اقتصادى، فرهنگى، جهاد با نفس یعنى ببینند که شما در جهاد با دشمن، کمک به مردم و جهاد با نفس جدّى و کوشا هستید مثلاً خودش نمى تواند کمک کند ولى به دیگرى توصیه مى کند که به نیازمندى کمک کند و یا دو نفر اختلاف دارند و کوشش مى کند تا صلح و صفا ایجاد کند; پس تمام کوششها در این اجتهاد جمع است.
2ـ الصدق:
نیاز نیست آیین اسلام و یا آیین تشیّع را تبلیغ کنید; بلکه به مردم راست بگویید تا ببینند مسلمان و شیعه حتّى در جایى که به ضرر اوست راستگوست.
در تاریخ اسلام موارد متعدّدى داریم که در سایه یک عمل شایسته افرادى جذب و عاشق اسلام شده اند.
3ـ ورع:
پرهیز از گناه، تقوى و پرهیز کامل تر ورع است که پرهیز از شبهه ناک ها را هم شامل مى شود.
چرا روایت مى فرماید مردم را با غیر زبان دعوت کنید، مگر عمل با زبان فرق دارد؟ چند تفاوت دارد: 1ـ سخن بیان گر این نیست که دل هم همان را بگوید ولى عمل نشان مى دهد که از دل برخواسته و بر دل خواهد نشست، پس سخن داراى تأثیر کمترى است.
2ـ سخن در بسیارى از موارد باعث دلخورى مى شود هر چند مؤدّبانه گفته شود ولى عمل چنین نیست وقتى در یک مجلس در ابتداى وقت نماز، به خواندن نماز اقدام مى کند، قطعاً در اطرافیان تأثیر دارد.
3ـ در بسیارى از موارد سخن جزئیّات را بیان نمى کند ولى عمل تمام جزئیّات را نشان مى دهد.
ما اگر بخواهیم در دنیا پیشرفت کنیم، باید عمل نشان دهیم. در جهان مکانهایى مسلمان شده اند که به گواه تاریخ حتّى پاى یک سرباز اسلام هم به آن جا نرسیده ولى مسلمان شدن آنها در سایه عمل افراد مسلمانى بوده که در آن مناطق ساکن شده و مردم آن نواحى با مشاهده رفتار و کردار آنها مسلمان شده اند، مثل: اندونزى، فیلیپین، و... که با جنگ فتح نشده ولى مسلمانند.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) پس از فتح مکّه فرمود هیچ کسى شعار انتقام ندهد و همه را بخشیدند و در سایه این عمل، مردم گروه گروه مسلمان شدند آیه «یدخلون فى دین الله افواجاً» هم بعد از عمل پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در بخشش اهل مکه با آن همه جنایاتشان نازل شده است.
در جمهورى اسلامى تبلیغ و افزایش رسانه ها همه خوب است ولى آنچه مهم است این است که جهانیان ببینند ایران در سایه اسلام و تشیّع پیشرفت کرده و پیشرو شده است که این بهترین تبلیغ است; البتّه رسانه ها و تبلیغات رسانه اى و سمینارها و کنگره ها در جاى خود و به مقدار معتدل خوب است ولى مهم عمل است یعنى نشان دهیم که در سایه انقلاب چه بودیم و چه شدیم.
اهل علم و روحانیت باید به این دستور بیش از دیگران پایبند باشند. تبلیغ در ایّام مختلف سال خوب است ولى در عمل اگر ببینند ما به این برنامه ها پایبند هستیم اثر گذارتر است. گاه در فامیل یک روحانى است ولى به گونه اى عمل کرده که تمام جوانان فامیل علاقمند به دین و روحانیت شده اند و یک نفر یک فامیل را تحت تأثیر قرار داده است