آیا شب قدر در تمام جهان یک شب است؟

 

سؤال:

در دین اسلام درباره اهمّیّت و عظمت «شب قدر» مطالب زیادى وارد شده و از طرف پیشوایان دینى براى این که شب که بنا به قول مشهور، یکى از شب هاى نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوّم ماه رمضان است، عبادت ها و دستورات خاصّى به ما رسیده است.

به نظر مى رسد که «شب قدر» در تمام سال بیش از یک شب نیست ولى از طرفى مى دانیم که به جهت تفاوت افق، ماه رمضان در بعضى از کشورها یکى دو روز زودتر و در بعضى دیرتر آغاز مى شود، روى این حساب «شب قدر» این نقاط هم یکى دو شب با هم اختلاف پیدا مى کنند و بدین ترتیب براى نقاط مختلف، شب قدرهاى متعدّدى به وجود مى آید. این وضع، با یکى بودن شب قدر در تمام سال و این که فرشتگان در این شب مخصوص، با رحمت الهى فرود مى آیند و یا این که شب قدر اختصاصى به زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و محیط مکّه داشت و در زمان هاى بعد شب قدر وجود ندارد، چگونه مى سازد؟

پاسخ:

از نظر مدارک و دلایل دینى مسلّم است که «شب قدر» اختصاص به زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و محیط حجاز نداشته و در همه زمان ها و براى همه نقاط مختلف «شب قدر» با همه عظمت و اهمّیّتش وجود دارد و این مطلب جاى بحث و گفتگو ندارد.

ایراد مذکور از این تصوّر پیش آمده که منظور از یکى بودن شب قدر در تمام سال این است که براى تمام نقاط مختلف روى زمین در هر سال، شب واحد و مشترکى، شب قدر معیّن شده بطورى که این شب در ساعت معیّنى در سراسر کره زمین آغاز و در ساعت معیّنى هم پایان مى پذیرد!

در حالى که این تصوّر اشتباه است، چون مى دانیم زمین کروى است و همیشه یک نیمکره آن در تاریکى و نیمکره دیگر آن در روشنایى قرار دارد و به این ترتیب اصلا امکان ندارد که در ساعت هاى معیّن و مشترکى در سراسر زمین شب باشد. منظور از این «شب قدر» در سراسر سال یک شب است، این است که براى اهالى هر نقطه اى بر حسب سال قمرى خودشان، تنها یک «شب قدر» وجود دارد.

توضیح این که: اهالى هر نقطه، سال قمرى خود را بر حسب افق خاصّ آن نقطه از اوّل ماه محرّم آغاز مى کنند و پس از گذشتن چند ماه قمرى، ماه رمضان همان نقطه هم برحسب افق خاصّ آن جا آغاز مى شود و در این ماه، شب نوزدهم یا بیست و یکم و یا بیست و سوّم براى اهالى آن نقطه «شب قدر» است.

این مطلب که اهالى هر نقطه، ایّام و اوقات مقدّس خود را باید با افق خاصّ آن نقطه تعیین کنند اختصاص به شب قدر نداشته، در سایر روزها و اوقات مقدّس اسلامى هم همین حساب وجود دارد; مثلا روز عید فطر و قربان در اسلام روزهاى مقدّسى است و براى آنها عبادت ها و دستورهاى خاصّى وارد شده و هر کدام از این اعیاد هم در تمام سال بیش از یک روز نیست; این روز واحد را در کشورهاى مختلف اسلامى با تفاوت افقى که دارند با مراجعه به افق خاصّ هر کشور تعیین مى گردد و به این جهت در بسیارى اوقات - مثلا عید قربان در کشور سعودى - یک روز زودتر از ایران و بعضى از کشورهاى دیگر آغاز مى شود.

باید توجّه داشت که این حساب درباره «شب قدر» با مطالبى مانند این که فرشتگان در این شب نازل مى شوند منافاتى ندارد، زیرا تمام این جریان ها که حکایت از توسعه حرمت خاصّ الهى در این شب مى کند، براى اهالى هر نقطه اى در شب قدر خاصّ آن نقطه صورت مى گیرد.