«حدیث اخلاقى: تقوا، کشتى نجات»

 

«حدیث اخلاقى: تقوا، کشتى نجات»

در زمان امام کاظم(علیه السلام) بعضى حجیّت عقل را رها کردند، در حالى که 70 آیه قرآن در مورد عقل است و ما عقل را به عنوان حجّتى از حجج رحمان پذیرفته ایم. در این حدیث امام کاظم(علیه السلام)کلامى از لقمان حکیم نقل مى کند.
متن حدیث:
یا بنّى إنّ الدنیا بحر عمیق قد غرق فیها عالَم کثیر فلتکن سفینتک فیها تقوى الله و حشوها الإیمان و شراعها التوکل و قیّمها العقل و دلیلها العلم و سکّانها الصبر.(1)

ترجمه حدیث:
اى فرزندم، دنیا دریاى عمیقى است که افراد زیادى در آن غرق شده اند، پس لازم است که کشتى نجات تو در آن تقواى الهى و زاد و توشه اش ایمان و بادبان آن توکّل بر خدا و ناخداى آن عقل و راهنماى آن علم و لنگرش صبر باشد.
شرح حدیث:
لقمان حکیم دنیا را به یک دریاى پرتلاطم و عمیق تشبیه کرده که گروههاى زیادى در آن غرق شده اند; حال براى این که بتوان از این دریا و امواج و گردابها و طوفانهاى آن سالم گذشت نیاز به کشتى است که ارکان پنج گانه اى لازم دارد:
1ـ زاد و توشه: براى طول سفر آذوقه لازم است که در کشتى مى گذاشتند و یا کشتى را با مال التجاره پر مى کردند.
2ـ نیروى محرّکه: در زمان گذشته نیروى محرّکه باد بود; بدین منظور بادبانهاى بزرگى کنار کشتى قرار مى دادند که با وزیدن باد موافق کشتى به حرکت در مى آمد.
3ـ ناخدا: یعنى کسى که کشتى را به حرکت در آورده و کنترل مى کند.
4ـ دلیل راه: کسى که راه مى شناسد و کشتى را راهنمایى مى کند.
5ـ نیروى بازدارنده: اگر طوفانى رخ دهد باید کشتى متوقّف شود به این منظور لنگرهایى در کشتى قرار مى دادند تا در طوفانها آن را نگه دارد و طوفان کشتى را با خود نبرد.
لقمان این کشتى را تقوا مى داند و ارکان پنج گانه آن را هم بیان مى کند:
1ـ حشوها: چیزهاى که در کشتى پر مى کنند که یا زاد و توشه است یا مال التجارة که در این دنیا زاد و توشه و مال التجارة ایمان است.
2ـ شرائها: بادبان کشتى توکّل بر خداست. بسیارند کسانى که با وسواس امروز و فردا مى کنند و هیچگاه به مقصد نمى رسند. در دنیا توّقف معنا ندارد و باید با توکّل بر خدا حرکت کرد که این نیروى محرّکه است.
3ـ قیّمها: ناخداى این کشتى عقل است.
4ـ دلیلها: راهنماى این کشتى علم است یعنى عقل باید از نیروى علم استفاده کند و کشتى را به مقصد برساند.
5ـ سکّانها: آنچه که کشتى را ساکن مى کند صبر است. دنیا حوادث تلخ و شیرین بسیارى دارد; ناکامیها، شکستها، بیماریها همه در این دنیا هست و صبر و شکیبایى لازم است تا انسان به مقصد برسد. دنیاى امروز طوفانى تر از هر زمان و سه طوفان مهم در آن است:
1ـ طوفان مفاسد اخلاقى:
حدود 17000 کانال تلویزیونى در از طریق ماهواره ها در دسترس است که اکثر آنها فاسد و مفسد و مخرّب اخلاق و متلاشى کننده خانواده است. در هیچ زمانى مفاسد اخلاقى به این اندازه نبوده است.
2ـ طوفان مشکلات اقتصادى:
عدّه اى جهانخوار دنیا را مى بلعند و جمعیّت زیادى از دنیا در فقر زندگى مى کنند، بر اساس آمارهاى رسمى 800 میلیون نفر در دنیا گرسنه مى خوابند و عدّه اى هم بر اثر سوء تغذیه از دنیا مى روند.
3ـ طوفان جنگ:
عدّه اى از غارتگران دنیا درآمدشان از جنگ است. باید جنگ باشد تا سلاحشان را بفروشند. آنها که در آمریکا بر طبل جنگ مى کوبند انسان نماهایى بى وجدانند که منافعشان در جنگ است.
در مقابل این طوفانها که در دنیا مىورزد، پناهگاهى جز خدا و تعالیم انبیاء نیست:
«یا أیّها الذین آمنوا ادخلوا فى السلم کافة; اى کسانى که ایمان آورده اید همگى در صلح و آشتى در آیید».(2)
«انّما المؤمنون إخوة فأصلحوا بین أخویکم; مؤمنان برادر یکدیگرند، پس دو برادر خود را صلح و آشتى دهید».(3)
داروى بیمارى هاى دنیاى امروز فقط در تعالیم انبیاء و اصول اخلاقى برگرفته از تعالیم انبیا است و جز تقوا چیزى نمى تواند جلوى این تهاجمات را بگیرد و باید سعى کنیم که این مبانى تقویت شود تا این کشتى به سلامت از این دریاى پرتلاطم بگذرد.