راه رهایى از شهوات و شبهات

متن حدیث: قالَ رَسُولُ اللهِ(ص): اِنَّما یُؤْتَى النّاسُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَنْ اِحْدى مِنْ ثَلاث: اِمّا مِنْ شُبْهَة فِى الدّینِ ارْتَکَبُوها; اَوْ شَهْوَة لِلَذَّة آثَرُوها; اَوْ عَصَبِیَّةِ(1) لَحْمَة اَعْمَلُوها. فَاِذا لاحَتْ لَکُمْ شُبْهَةٌ فِى الدّینِ فَاجْلُوها بِالْیَقینِ، وَ اِذا عُرِضَتْ لَکُمْ شَهْوَةٌ فَاقْمَعُوها بِالزُّهْدِ، وَ اِذا عَنَّتْ لَکُمْ غَضْبَةٌ فَأَدُّوها بِالْعَفُوِ; إنَّهُ یُنادی مُناد یَوْمَ الْقِیامَةِ مَنْ کانَ لَهُ عَلى اللهِ اَجْرًا فَلْیَقُمْ، فَلا یَقُومُ اِلاَّ الْعافُونَ، اَلَمْ تَسْمَعُوا قَوْلَهُ تَعالى: «فَمَنْ عَفا وَ اَصْلَحَ فَاَجْرُهُ عَلَى اللهِ».(2)

ترجمه حدیث: پیامبر اکرم(ص) فرمود: روز قیامت که فرا مى رسد (افراد به واسطه) یکى از این سه کار مؤاخذه مى شوند (و به جهنم مى روند): یا به سبب شبهاتى که در دین مرتکب شده اند; یا شهوتى که در آن فرو رفته اند; یا تعصّباتى که به آنها عمل کرده اند. بنابراین، اگر در دین براى شما شبهه اى پیش آمد، آن را با یقین روشن کنید. اگر شهوت سراغتان آمد، با زهد آن را سرکوب و ریشه کن کنید، و اگر خشمگین شدید، درگذرید، چون روز قیامت منادى ندا مى دهد: هرکس نزد خدا اجرى دارد برخیزد، و در اینجا فقط کسانى بر مى خیزند که عفو کرده اند. آیا نشنیده اید که خداوند فرمود: هر کس در گذرد و اصلاح کند، پس اجرش بر خداست. شرح حدیث: حضرت رسول اکرم(ص) در این حدیث راه رهایى از شهوات و شبهات را بیان مى فرماید که شبهات را با یقین روشن سازید و شهوات را باز زهد ریشه کن کنید. اما آتش تعصّبات را - هر نوع تعصّبى باشد - با نیروى عفو فرو نشانید; چرا که مردم به سبب همین عوامل وارد جهنّم مى شوند. البتّه عده اى در مقابل بعضى از عوامل گناه، مصونیّت دارند و به سوى آنها کشیده نمى شوند; مثلا، بسیار بعید است که فردى روحانى - نعوذ بالله - شراب بنشود یا قمار نماید، ولى بر عکس جوانى که در محیط آلوده اى قرار دارد خیلى زود به سوى آنها جلب مى شود; یا این که اهل علم زود به سوى شبهات کشیده مى شوند، در حالى که در مورد مردم عادّى این گونه نیست. گاهى که مى خواهد چیزى را اثبات کند، در آیات و روایات جستجو کرده، متشابهات را پیدا مى کند و به آن تمسّک مى جوید. پیش داورى مى کند، استدلال هایى مى آورد که از خانه عنکبوت سست تر است; در حالى که اوّل باید ببینیم خدا و پیامبر چه مى گویند و خود را شاگرد قرآن بدانیم، نه استاد قرآن. لذا حضرت(ص) فرمود: سرچشمه جهنّم سه چیز است: شبهات; تعصّبات; شهوات. در ذیل حدیث فرمود: «روز قیامت، منادى صدا مى زند هرکسى اجرى بر خداوند دارد بلند شود، تنها کسانى که بلند مى شوند آنانند که به هنگام غضب، گذشت مى کنند و از برادر دینى خود در مى گذرند. ]بعد خود حضرت(ص) گویى در جواب این سؤال که چرا اینها بر خدا حقّى دارند؟ فرمود:[ آیا این آیه را نشنیده اید؟ «کسى که عفو و اصلاح کند پس اجرش بر خداست». ما هم باید سعى کنیم که در بین مسلمانان الفت برقرار کنیم. خدایا، تو به ما گفتى عفو کنید، ولى تو بیشتر سزاوار عفو کردن هستى; ما بر خودمان ظلم کرده ایم، بر ما ببخشا. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ