|
ترجمه:
حضرت رسول اکرم (ص) مى فرماید: از پرخورى بپرهیزید، چرا که آدمى را سنگدل مى گرداند و اعضا (و جوارحش) را براى اجراى تکالیف الهى، به سستى و تنبلى مى کشاند و گوش جان را از شنیدن موعظه باز مى دارد و کر مى کند. از چشم چرانى بپرهیزید، زیرا هرزگى چشم، هوى و هوس را بیشتر کرده و سرعت مى بخشد، و غفلت مى زاید.
شرح:
در حدیث فوق از پرخورى و چشم چرانى منع شده است.
1- پرخورى:
مسأله اعتدال در غذا، مسأله اى است که ما به اهمیّت آن واقف نیستیم و نمى دانیم چه اثر مهمّى، هم از نظر جسمانى و بهداشتى و هم از نظر روحانى و معنوى دارد.
پس پرخورى از دو بعد مادى و معنوى مورد توجّه است.
الف) بعد مادّى: ثابت شده است که اکثر بیمارى هاى انسان به سبب پرخورى است. بعضى از پزشکان، هم براى آن استدلالى دارند و مى گویند: میکرب ها دایم از چهار طریق معروف: هوا، غذا، آب و گاهى هم پوست وارد بدن مى شوند و هیچ راهى هم براى جلوگیرى از آن نیست.
وقتى همین پوست - که سدّ بسیار محکمى در برابر نفوذ میکربهاست - خراش بر مى دارد ممکن است از طریق همین خراشیدگى، میکرب وارد بدن گردد و سدّ دفاعى آن را بشکند. بنابراین، ما همیشه در معرض هجوم انواع میکرب ها و بیمارى ها هستیم و در صورتى بدن ما آمادگى دفاع پیدا مى کند که مراکز عفونى در بدن نباشد و گفته مى شود که چربى هاى اضافى که در لابلاى بافت هاى بدن ذخیره مى شوند محلّى آماده براى رشد انواع میکروب ها مى باشد، درست مثل زباله اى که وقتى در جایى به مدت زیادى بماند عامل بیمارى و پخش میکرب مى شود. از جمله چیزهایى که مى تواند این بیمارى ها را درمان کند، سوزاندن این مواد اضافى در بدن است و سوزاندنش هم از طریق روزه گرفتن صورت مى گیرد این استدلالى است که فهم آن براى همه میسّر است، چون هرکسى متوجه مى شود که وقتى مقدارى غذاى اضافى در بدن باشد و جذب بدن نشود، در بدن ذخیره شده و در نتیجه، کار قلب زیاد مى کند. به طور خلاصه بار سنگین، به کلّیه دستگاه هاى بدن ضربه مى زند لذا، قلب و سایر دستگاه ها زود بیمار و طبعاً عمر آدمى کوتاه مى شود. بنابراین اگر کسى طالب سلامتى خودش است، باید از پرخورى بپرهیزد و به کم خورى عادت کند، بخصوص کسانى که فعالیت جسمانى کمترى دارند.
یکى از پزشکان مى گفت: من بیست سال است که به درمان بیماران مشغولم و تمام تجربیات من در دو جلمه خلاصه مى شود: اعتدال در غذا; و ورزش.
ب) بعد معنوى: این حدیث به سه نکته بسیار مهم از آثار معنوى پرخورى اشاره مى کند: 1- پرخورى، قساوت مى آورد; 2- باعث مى شود انسان در انجام عبادات تنبل و سست شود. این مطلب کاملا محسوس است که انسان وقتى غذاى سنگینى مى خورد، نمى تواند مثلا، نماز صبح را راحت بخواند و اگر بیدار هم بشود، مثل آدم هاى گیج و مست است; اما وقتى غذاى سبک و ساده اى مى خورد، موقع اذان یا لحظاتى قبل از اذان صبح بیدار است، نشاط دارد، حال مطالعه و حال عبادت دارد.
3- پرخورى گوش شنوا در مقابل مواعظ را از انسان مى گیرد. انسان زمانى که روزه مى گیرد، رقّت قلب پیدا مى کند و معنویتش زیادتر مى شود; اما وقتى که شکم پر است، فکر انسان درست کار نمى کند و خودش را از خدا دور مى بیند.
شاید توجه کرده باشید که مردم در ماه مبارک رمضان قلبشان براى پذیرش موعظه آماده تر است، چرا که گرسنگى و روزه صفاى قلبى مى آورد.
2- چشم چرانى:
مراد از «نظر» در روایت چیست؟ در ابتدا به نظر مى رسد که منظور نگاه به نامحرم باشد که باعث تسریع هوى پرستى مى شود، ولى بعید نیست معناى وسیعترى در نظر باشد; یعنى، هر نظرى که باعث تحریک هواى نفس انسانى مى گردد; مثلا، از کنار خانه مجلّلى مى گذرد، خیره خیره به آن مى نگرد و آرزو مى کند که اى کاش، من هم چنین چیزى داشتم، یا اتومبیل آخرین مدلى را مى بیند و آرزوى آن را مى کند. این نظر همراه با آرزو و اشتیاق، و طلب و تقاضا، باعث سرعت بخشیدن به غفلت مى گردد، زیرا انسان را به دنیا علاقمند مى کند; والاّ نگاه عبرت آمیز و توحیدى، یا نگاهى که براى رسیدگى به حال فقیر بیچاره اى باشد و یا به مریضى مى نگرد تا او را درمان سازد; چنین نظرکردنى بسیار پسندیده و مورد تأکید است.
نکته: بسیارى از اموال و مقامات دنیا - همان طورى که در روایات و نهج البلاغه، وارد شده است - چنین است که، «کلّ شىء من الدنیا سَماعُهُ اَعْظَمُ مِنْ عَیانِه;(2) هر چیزى از دنیا شنیدنش بزگتر از دیدنش است» به قول معروف: آواز دهل شنیدن از دور خوش است. از دور آوازه اى دارد، اما وقتى کسى آن را از نزدیک مى بیند، در مى یابد که پوشالى و توخالى و گوش خراش است.
مرحوم حضرت آیة الله العظمى بروجردى - ره - زمانى در دس نصیحت مى فرمود: «اگر طلبه اى براى این نیّت درس بخواند که به این مقام و موقعیتى که من دارم برسد، در حماقت او شک نکنید. شما از دور فکر مى کنید و مرجعیتى مى بیند [البته ایشان مرجع على الاطلاق بود و کسى در ردیف ایشان نبود] من در این موقعیتى که هستم صاحب وقت خویش نیستم، مالک استراحت خودم نیستم.» تقریباً تمام مواهب دنیا چنین است.
| 
